نخ و نقشه فرش و تابلو فرش
لوگو شرکت آرمان
آدرس نخ و نقشه آرمان

اصطلاحات موجود در فرش 2

شنایی با چند اصطلاح فرش


گره ( بافت ) پیچش نخ پرز با ترتیبی خاص به دور تارها را گره گویند . گره زدن و ایجاد نقش به وسیلة آن ها ، اساس کار قالیبافی است .
گره ( انواع ) گره دارای انواعی است . بافندگان قالی نخ پرز را به گونه های مختلف بر تارها گره می زنند که مهمترین انواع گره بر دو گونه است :
الف . گره متقارن – در این نوع گره نخ پرز به دور هر دوتار زیر و رو می پیچد وشکلی متقارن به وجود می آورد .
ب . گره نامتقارن – در این نوع گره نخ پرز فقط به دور یک تار می پیچد وشکلی نامتقارن به وجود می آورد .
نا متقارن ( گره) این نوع گره به گره فارسی نیز معروف است . در این نوع گره نخ پرز به درو یکی از تارها می پیچد لذا شکلی نامتقارن به وجودمی آورد . این گره بین بافندگان نواحی خراسان ، قم ، اراک ، اصفهان ، کرمان ، مناطق دیگر رایج است .
متقارن (گره ) این نوع گره به گرة آذری ( ترکی ) نیز معروف است . در این گره ، نخ پرز به دور هر دو تار زیر و رو می پیچد و شکلی متقارن بوجودمی آورد . این گره از استحکام بیشتری برخوردار است و بین بافندگان شمال غربی و غرب کشور و برخی از عشایر فارس و بعضاً در خراسان و کرمان متداول است .
نیمه عرضی قالی نیمی از بخش بالایی یا پایینی قالی که به وسیلة محور تقارن عرضی از نیمة دیگر جدا شده است .
نیمة طولی قالی نیمی ازقالی که به وسیلة محور تقارن طولی قالی از نیمة دیگر جدا شده است .
نیم ترنج نقشی از یک نیمة طولی یا عرضی ترنج است . نیم ترنج معمولاً در کناره های متن قالی طراحی می شود .
نیلوفر آبی یا ( نخل باد بزنی ) ، نقشی از گل نیلوفر آبی است که استفادة از آن به عنوان یک عنصر تزیینی از دورة هخامنشی متداول بوده است . شکل ظاهری آن به صورت دایرة ناقص است و گل های شاه عباسی تکامل یافتة این نقش می باشند .
نوار از دو خط موازی که معمولاً از هم فاصلة کمی دارند تشکیل شده است و به عنوان جدا کنندة بخش های مختلف طرح قالی مورد استفاده قرار می گیرد . نوار ها با خطوط راست و منحنی طراحی می شوند . نوارها به عنوان جداکنندة حاشیه ها ازهم و یا سازندة شکل کلی لچک و ترنج و جداسازی این بخش ها از متن قالی کاربرد دارند .
نوار برگدار نواری که یکی از خطوط ان به صورت کنگره های برگ طراحی شده باشد . ← نوار
نوار دندانه دار نواری که یکی از خطوط آن به صورت مضرّس و هفت و هشت طراحی شده است . ← نوار
نوار کتیبه دار در برخی موارد عرض نوارهای جداکننده به اندازه ای است که قاب های به شکل مستطیل ، لوزی ، موج ، شمسه را در خود جای داده و معمولاً با اشعار ، آیات قرآنی و عبارات و جملات مورد نظر تکمیل شده است . ← نوار
نگارگری نقاشی سنتی دوران اسلامی با دو هدف کتاب آرایی وایجاد مرقعات ( قطعات زیبای نقاشی ) که در طراحی ، ترکیب بندی ، قلم گیری ، رنگ گذاری و بهره گیری از نقوش اصیل سنتی دارای سبک های مختلفی است . درنگار گری مکاتب مختلفی شکل گرفت که مکاتب بغداد ، هرات ، تبریز ، قزوین ، اصفهان و شیراز از جمله آن ها است .
نگاره یا ( نقش) مجموعة نقش مایه هاو بن نگاره های یک نقش را گویند . ترکیبی از نگاره های مختلف نظیر نقوش گیاهی ، حیوانی ، انسانی تشکیل دهندة طرح قالی است .
نقشة قالی دستورالعمل اجرایی بافت است . طرح قالی روی کاغذهای شطرنجی پیاده شده و رنگ آمیزی و نقطه گذاری می شود . معمولاً نقشه های حاشیه ، متن و یا واگیره ها به صورت جداگانه در اختیار بافنده قرار می گیرد . نقشة قالی به صورت های مختلف چون سراسری ، یک دوم ، یک چهارم و واگیره ای طراحی می شود . در برخی مناطق دستورالعمل بافت عبارت است قطعه ای از قالی بافته شده که به صورت الگو مورد استفادة بافنده قرار می گیرد . ← ارنگ
نقشه بافی بافتن قالی بر اساس نقشة ازقبل تهیه شده . استفادة از نقشه معمولاً به وسیلة بافندگان شهری و یا کارگاه های بزرگ قالیبافی مورد استفاده قرار می گیرد . نقشة سراسری نقشه ای از طرح قالی که بخشی تکراری و قرینه ندارد و برای کل قالی نقشه ای تمام و سراسری تهیه شده است . این گونه نقشه ها برای طرح های منظره ای ، باغی ، مجلسی ، درختی و امثال آن تهیه می شود . در برخی موارد نیز نقشة متن قالی به صورت سراسری است در حالیکه نقشة حواشی به صورت واگیره ای تهیه شده است .
نقشة یک دوم نقشه ای است که طرح نیمة طولی یا عرضی قالی را نشان م یدهد . و بافت قالی بر اساس آن انجام می گیرد . در واقع طرح نیمة دیگر قالی قرینة نیمه ای خواهد بود که طرح آن تهیه شده است .
نقشة یک چهارم نقشه ای است که یک چهارم از طرح کلی قالی را نشان می دهد و بافت قالی بر اساس آن انجام می شود . در واقع طرح قالی دارای محور تقارن عرضی و طولی است .
لوار بخش ساده بافی شده که دور تا دور قالی و درحد فاصل شیرازه و حواشی است . اگر چه این بخش معمولاً به رنگ زمینة متن و یا زمینة حاشیة پهن ساده بافی می شود ولیکن در برخی از قالی ها از جمله قالی های عشایر فارس با نقوشی ظریف و ساده نظیر نقوش هندسی و عروسکی نیز همراهی می شود .
قوس محرابی شکل
نقش قوسی که به شکل محراب طراحی شده است . معمولاً دو ستون یانیم ستون در زیر قوس طراحی می شودکه نگهدارندة طاق نمای محراب می باشد .
محل قالیچه های بافت اطراف شهر محلات و اراک از جمله مشک آباد به نام محل معروف است . در قدیم منطقه ای به این نام وجود داشته قالیهای آن مشهور و مرکز داد وستد بوده است .
کلگی نوعی قالی کم عرض ولی کوتاهتر و پهن تر از کناره . سرانداز را که یکی از پنج قطعه قالی ( دست فرش ) است نیز کلگی نامند .
گلدانی دو طرفه ( طرح ) طرحی از قالی که معمولاً نقشة آن به صورت یک دوم تهیه می شود . در این طرح در بالا و پایین متن قالی گلدان هایی قرار دارند که نسبت به هم قرینه هستند . در نتیجه از دو سمت بالا و پایین قالی گلدان ها قابل مشاهده هستند .
طول قالی جانبی از قالی که موازی تارهای آن است و درازای آن از عرض قالی بیشتر است . در موارد استثنایی نظیر قالیچه های تابلویی طول قالیچه همسو با پودها و عمود بر تارها می باشد .
عرض قالی جانبی از قالی که عمود بر تارهای آن و همسو با پود ها است و درازای آن کمتر از طول قالی است . درموارداستثنایی نظیر قالیچه های تابلویی عرض قالیچه در راستای تارها می باشد .
گرفن و گیر درگیری و جنگ و جدال حیوانات گوناگون و بعضاً جدال انسان و حیوان را گرفت و گیر گویند . این درگیری معمولاً بین حیواناتی از قبیل شیر و گاو ، شیردال و گوزن ، شیر و پلنگ ، اژدها و سیمرغ ، ( حیوانات افسانه ای ) شیر و آهو و .... واقع می شود و حیوانات به گونه ای طراحی می شوند که پنجه بر اندام هم انداخته و بعضاً دندان های تیز خود را بر بدن حریف فرو برده اند . این نقش از نقش برجسته های دوران هخامنشی الهام گرفته شده که شیر به عنوان نمادی از خیر بر اندام گاو که نمادی از پلیدی است جنگ انداخته است در دوران صفویه این طرح به اوج خود رسید و در اغلب هنرهای دستی چون قالی ، پارچه ، قلمزنی و ... خودنمایی کرد .
گلچه گل های کوچکی که در میان نقوش اصلی طراحی می شوند . گلچه ها معمولاً دارای سه تا هشت گلبرگ می باشند و به عنوان نقشمایه در تزیین نوارهای جداکنندة حواشی نیز مورد استفاده قرار می گیرند .
لانه پرستویی ( طرح ) طرحی از قالی اصیل سنه کردستان که از تکرار لانة پرستو و دسته گلها یا گلدان های تکرار شده در سراسر متن تشکیل شده است .
لچکی طرّه دار طرحی از قالی که فاقد ترنج است و لچک های آن دارای طرّه می باشد . مراجع شود به ← طرّه
لچکی طرحی از قالی که فاقد ترنج باشد و متن آن فقط دارای چهار لچک است .
لچکی تسخیری طرحی از قالی که فاقد ترنج است و نقوش حواشی یا لچک های آن به صورت تسخیری طراحی شده است . مراجعه شود به ← تسخیری
طرّه در معنای لغوی ، زرشته مویی را گویند که در کنارة گوش ها آویزان باشد . به امتداد لچک های قالی طرّه میگیوند . در نتیجه لچک هایی که دارای زائده هایی در امتداد طول یا عرضی قالی باشند ، لچک های طرّه دار نامیده می شوند . همچنین به نوار باریکی که دراطراف متن یا لوار قالی طراحی شده باشد نیز طرّه می گویند . مراجعه شود به ← طرّة متن قالی مراجعه شود به ← طرّة لوار قالی
طرّه دار طرحی از قالی که لچک های آن دارای طره باشد . مراجعه شود به ← طرّه
ظل السلطانی ( طرح ) طرحی از قالی ایران که عمدتاً در اراک و فراهان و ملایر و ابر کوه و آباده بافته می شود و منسوب به نمونه ای از طرح قالی است که برای ظل السلطان فرزند بزرگ ناصرالدین شاه قاجار بافته شده است . این طرح از واگیره ای با نقش گلدان پر گل شکل گرفته که درمتن قالی تکرار شده است .
فرش کلمه ای است عام و به آنچه که بر زمین گسترده شود اطلاق می شود . در بین عامه فرش به زیر اندازی گفته می شود که با مواد اولیة طبیعی یامصنوعی به صورت دستی یا ماشینی بافته شود . اگر چه گلیم ، پلاس ، نمد، جاجیم و امثال آن نیز به عنوان فرش برای قالی دستباف یا ماشینی استفاده می شودکه ویژگی مهم آن پرز داشتن است .
عروسکی شکل تجرید شده انسان که بیشتر در قالیهای عشایری خصوصاً گبه که نوعی قالی درشت باف است استفاده می شود . نقوش عروسکی دارای رنگ های متنوع و شاد بوده و به صورت ساده طراحی شده است .
شیردال نگاره ای باستانی است که از دوران تمدن بابلی ها و سومری ها به دوران هخامنشی منتقل شده و نمادی از خدای نگهبان در براب شر و پلیدی است . این نگاره ، نقش حیوانی است که نیمی از آن در هیبت شیر و نیمی دیگر شباهتی به یک پرندة افسانه ای بالدار دارد . در زبان لاتین به آن گریفتن (GRIFINE ) می گویند .
شکوفة پنج پر ( گل پنج پر
نقشی متداول از گلی که دارای پنج گلبرگ است . این نقش در اکثر مناطق بافت قالی مورد استفاده قرار می گیرد و اغلب در حواشی و نوارهای باریک جداکنندة حواشی و یا در اطراف عناصر تزیینی موجود در متن قالی مورد استفاده قرار می گیرد .
شکری ( نقش ) نقشی است از حاشیه قالی که ساقه ای مواج داردکه با حرکت به سمت چپ و راست حاشیه ، فضاهایی ذوزنقه ای بوجود آورده است . بخش های ذوزنقه ای نیز باگل و برگ خصوصاً گل های سرخ تزیین می شوند . زمینة این حاشیه معمولاً به رنگ شکری ( سفید استخوانی ) است .
شکارگاه ( طرح ) از طرح هیا زیبا و رایج درقالی است که زا دوران صفویه باقی مانده است . از ویژگیهای این طرح وجود مناظر طبیعی ، جنگل ، چمنزار و مزغزار است که سوارانی با لباس های فاخر با به همراه داشتن تیر و کمان و نیزه در تعقیب شکار می باشند . این طرح قبل از آنکه بر روی قالی پیاده شود در مکاتب مختلف نگارگری به اوج خود رسیده است . طرح گرفت و گیر نیز بعضاً به عنوان عناصر طرح مشاهده می شود . ← گرفت و گیر
شرابه آویزه های متعدد که از چلچراغ یا قندیل آویخته باشند . این آویزه ها همچنین می توانند از کلاله ها سرترنج ها یا سایر نقشمایه ها نیز آویزان باشند .
شاه عباسی ( طرح ) طرحی از قالی که از تلقین انواع گل شاه عباسی و شاخ و برگ ختایی به وجود می آید . این نقوش به طرح کلی قالی که به صورت لچک ترنج یا افشان طراحی شده است . اصالت ویژه ای یم بخشد و اوج هنر دورة صفوی را یاد آور می شود .
عشایری ← ایلیاتی باف ← ایلیاتی
شاخ قوچی ← نقشمایه ← کله قوچی
قندیل ( نقش ) شمعدان یا چلچراغی که بوسیلة زنجیر از سقف آویزان است . استفادة از قندیل درطرح های محرابی خصوصاٌ طرح های آناتولی متداول است .
قرینه سازی ایجاد طرح و نقش به صورت قرینه نسبت به محور افقی یا عمودی . این شیوه درطراحی نقوش قالی متداول بوده و نقشه های یک دوم و یک چهارم نمونه هایی بارز از قرینه سازی است .
قرمزدانه حشره ای است شبیه به کفشدوزک که دارای گونه های مختلفی از جمله مکزیکی ، لهستانی ، هندی و ... می باشد . خشک شدة آن را می سایند و از آن رنگ قرمز خوش رنگی به دست می آورند . در زبان فارسی این حشره به « کرم رنگ رزان « و در مناطق کرمان و خراسان بهنام « لاک » یا « قرمز دانه لاکی » معروف است .
باغی ( طرح ) طرح باغی یا بوستانی برگرفته از باغات دوران اسلامی به ویژه دورة صفویه است که در آثار هنری نگارگری و هنر قالیبافی به نحو شایسته ای مصور شده است . این طرح حوضی درمیان دارد و اطراف آن به وسیلة جوی های آب به بخش هایی تقسیم شده و مزیّن به درخت و گل وسبزه است . در برخی موارد نقش پرندگان نیز با آن تلفیق شده است .
اُرنک واژه ای آذری است که به قطعه ای از قالی بافته شده اطلاق می شود که به عنوان نقشة قالی مورد استفادة بافنده قرار می گیرد . اُرنک میتواند قسمت هایاساسی قالی را چون طرح و نقش متن یانقوش حاشیه های پهن و باریک و نوارها را نشان دهد .
بوستان ( طرح ) ← باغی
ساقه شکسته ← هندسی
شاخ گوزنی ← بوینوز
توساغی نقشی هندسی است که به علت شباهت آن با لاک پشت در زبان آذری به آن توسباغی می گویند . در برخی مناطق به نقش سماوری نیز که درحاشیة پهن قالی استفاده می شود نیز توسباغی گفته می شود . این نقش درحاشیة اکثر قالی های منطقة کردستان و ایلات افشار ، خصوصاً حاشیه های طرح اصیل ماهی در هم استفاده می شود .
چهاربازویی نقشی که شکل کلی آن بر اساس نقش چلیپا و به صورت متنوع طراحی می شود و ویژگی مهم آن داشتن چهار بازو است که در چهار جهت طراحی شده است . این نقش در مناطق مختلف ایران رایج است .
حلزونی ساختار هندسی چرخش دوار بند اسلیمی و بند ختایی که به صورت مارپیچ طراحی شده و دایره های آن هر قدر که به مرکز نقش نزدیکتر می شوند کوچکتر می گردند .
خرچنگی ( نقش ) نقوشی از قالی که مشابهتی با شکل کلی خرچنگ دارد . این نقوش در متن و حواشی قالی به کار می رود و معمولا ًبه صورت هندسی طراحی می شود . زواید این نقش دست و پای خرچنگ را تداعی می کند .
پاشتری نقشی هندسی است که بر پایه اثر پای شتر طراحی شده است . این نقش بااستفاده زا شکل هندسی هشت ضلعی یا مستطیل طراحی شده و در اطراف آن نقشی از جای پای شتر تکرار شده است .
دو ترنج ( نقش ) طرح ایلیاتی است که نقش ترنج هندسی آن در طرل قالی دو بار تکرار شده است . این طرح یکی از طرح های اصیل عشایر افشار است که به « قوبا » یا « کوبا » معروف است . در این طرح شکل ترنج به صورت لوزی یا شش ضلعی طراحی می شود .
تخت باف شیوه ای در بافت قالی است که بیشتر درمناطق عشایری و روستایی رواج دارد . این شیوه تارهای چله فاصلة بیشتری از هم داشته و دریک صف درکنار هم قرار می گیرند . این نوع بافت تک پود بوده و چلة آن معمولا ًا زجنس پشم می باشد . قالی بافته شده با این شیوه از انعطاف بیشتری برخوردار است .
پرده ای قالی یاقالیچه ای که به عنوان پرده مورد استفاده قرار میگیرد . قالیچه های پرده ای دراندازه های مختلف بافته می شوند . در برخی از آنان در امتداد محور تقارن طولی ، شکافی در نظر گرفته شده تا عبور و مرور از آن به سهولت انجام شود . این گونه قالیچه ها اکثرا ً ریز باف بوده و برایاماکن مذهبی مورد استفاده قرار می گیرند .
صورت ( نقش ) نقش صورت انسان که به شکل طبیعی یا تجریدی طراحی شده است . ← تصویری
صوف باف همان گلیم باف ابتدا و انتهای قالی است با تفاوت که شیارهای این نوع بافت افقی و همسو با پود می باشد. زمینة برخی از قالی ها و قالیچه ها با نخ های نقره ای و طلایی ( گلابتون ) صوف بافی شده و نقوش به صورت برجسته بافته شده است .
طاق نما ( نقش ) شکل طاق مانند بالای محراب یا ورودی شبستان ها یا ایوان های اطراف صحن که معمولاً روی ستون هایی قرار گرفته است .
طبیعت گرا طرحی که نقش پردازی آن عین به عین برگرفتة از طبیعت باشد . طراحی مجموعة عملیاتی است که قبل از بافت و برای تهیة نقشة قالی انجام می شود . ابتدا ترکیب بندی قالی تعیین شده و سپس طراحی نقوش هر بخش اننجام میگیرد . نقوش سنتی ختای و اسلیمی ، نقوش هندسی ، نقوش گل فرنگ ، طرح حیوانات و تصاویر انسانی از جمله عناصر تشکیل دهندة طرح یک قالی است .
دسته گلی ( نقشمایه ) مجموعه ای از گلها که به صورت دسته ای و یا در گلدان طراحی شده است . این طرح در اغلب نقاط ایران به ویژه کرمان ، قم و اراک بافته می شود و اصطلاحا ًبه « کومه » یا « کومه ای » و « کومه گل » و « دسته گل اراک » معروف است . سربند اسلیمی نقشی است که با استفاده از چنگ اسلیمی و شکل های متنوع آن طراحی می شود . ساقه اسلیمی از سربند اسلیمی جدا می گردد و در جهت مخالف چرخش قبلی ادامه مسیر می دهد . در واقع سربند اسلیمی وظیفه اتصال بندهای اسلیمی را به یکدیگر دارد و به محل جدا شدن بند نیز زیبایی خاصی می بخشد .
زمینه به سطح زیرین نقوش که معمولاً با رنگی یکدست مشخص شده است اطلاق می شود . زمینة حاشیه ، زمینة متن ، زمینة لچک ، زمینة ترنج و ... ازجمله آنها است . در برخی موارد در مقایسه با حواشی به محدودة متن قالی نیز زمینه گفته می شود .
گل ابریشم قالی یا قالیچه ای که تعداد اندکی ازگل های آن که عموماً دارای رنگ های روشن می باشند با نخ ابریشم بافته شده است . این گل ها در کنار سایر نقوش که با الیاف پشمی بافته شده اند همچون ستاره ای درخشان به نظر می رسند .
گل و مرغ ( طرح ) ترکیبی از گل های متنوع زنبق ، سنبل ، سرخ و ... با پرندگان نغمه خوان چون بلبل که روی شاخ های گل نشسته و نغمه سرایی می گند . این طرح که در نگارگری خصوصاً در تجلید کتاب مورد استفاده قرار می گیرد . از دورة قاجار به طرح قالی ها راه یافت و مورد استفاده قرار گرفت .

  • لوگو قیمت منصفانه
  • لوگو ضمانت اصل بودن کالا
  • لوگو بسته بندی مرتب
کلیه طرح های نخ و نقشه کامپیوتری آرمان دارای ضمانت نامه کتبی کیفیت محصول می باشند